Hướng ra nào cho môn lịch sử?

Nhìn vào chương trình giáo dục phổ thông mới của Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT), môn lịch sử tuy là môn bắt buộc nhưng đã bị tích hợp với môn địa lý. Thời lượng 42 - 45 tiết cho một học kỳ.

Cần thời gian để thẩm thấu

Điều dễ nhận thấy với thời lượng như trên, để tải hết lượng kiến thức vừa lịch sử thế giới vừa lịch sử Việt Nam theo dạng thông sử thì rõ ràng để học sinh (HS) được học lịch sử dân tộc Việt Nam đầy đủ, cơ bản và toàn diện là điều không thể.

Giáo dục lòng yêu nước, tinh thần dân tộc nằm ở nhiều hoạt động giáo dục nhưng cái mọi người có thể nhìn thấy ngay, rõ nhất và gần gũi nhất là thông qua môn lịch sử. Việc học lịch sử hay nói rộng hơn là giáo dục tinh thần yêu nước, tự tôn dân tộc cần nhiều thời gian và phải được xem là cả một quá trình lâu dài trong suốt cuộc đời HS. 

Bởi khác các môn khoa học tự nhiên, lịch sử muốn đi vào lòng người học thì cần có thời gian thẩm thấu. Ở lứa tuổi THCS, lịch sử nên dạy là những câu chuyện lịch sử về danh nhân, về đất nước... hơn là cố gắng nhồi nhét theo dạng thông sử. 

Do chương trình quá dài, giáo viên cũng khó trong việc triển khai các phương pháp giảng dạy mới nên cuối cùng việc dạy chạy cho xong chương trình sẽ làm môn lịch sử tiếp tục là nỗi ám ảnh với các em ở bậc THCS. Từ ám ảnh đó, lên bậc THPT, các em sẽ không chọn môn lịch sử để học.

Cần tinh gọn kiến thức, triển khai các phương pháp giảng dạy phù hợp nhằm đem lại hứng thú cho học sinh với môn lịch sử (ảnh minh họa) Ảnh: HOÀNG TRIỀU

Trong khi đó, ở bậc THPT, các em có đủ tri thức để tổng quát các kiến thức lịch sử và từ kiến thức tổng quát đó, các em tự rút ra những bài học mà lịch sử để lại cho dân tộc, cho chính bản thân mình thì tiếc thay lịch sử lại trở thành môn tự chọn. Có nghĩa là việc giáo dục lịch sử có khả năng bị đứt đoạn ngay lứa tuổi quan trọng nhất để hình thành tư duy đúng đắn về lịch sử.

Triển khai phương pháp dạy phù hợp

Theo chương trình phổ thông mới, lịch sử là môn bắt buộc từ lớp 1 đến lớp 9. Cấp tiểu học, từ lớp 1 đến lớp 3, giáo dục lịch sử được thực hiện trong các môn học tự nhiên và xã hội với tổng thời lượng cho cả 3 năm học là 210 tiết (so với chương trình giáo dục phổ thông năm 2006 chỉ có 140 tiết); ở lớp 4 và lớp 5, nội dung giáo dục lịch sử được tích hợp trong môn lịch sử và địa lý là môn học bắt buộc. 

Ở cấp THCS, nội dung giáo dục lịch sử được tích hợp trong môn lịch sử và địa lý, là môn học bắt buộc ở tất cả các lớp, từ 6 đến 9, với tổng số 420 tiết, trong đó 50% thời lượng dành cho phân môn lịch sử. Giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp (từ lớp 10 đến lớp 12): Ở cấp THPT, lịch sử được bố trí là một môn học trong tổ hợp khoa học xã hội.

Ở giai đoạn này, HS bắt buộc phải học 5 môn học lựa chọn trong 3 nhóm môn học (nhóm khoa học xã hội gồm 3 môn học: lịch sử, địa lý, kinh tế và pháp luật; nhóm khoa học tự nhiên gồm 3 môn học: vật lý, hóa học, sinh học; nhóm công nghệ và nghệ thuật gồm 4 môn học: tin học, công nghệ, âm nhạc, mỹ thuật), trong đó mỗi nhóm phải chọn ít nhất 1 môn học.

Điểm yếu nhất của bộ môn lịch sử trong trường phổ thông hiện nay là chương trình quá dài và ôm đồm dẫn đến người dạy lẫn người học đều cảm thấy mệt mỏi. Giải pháp cần làm là tinh gọn kiến thức, triển khai các phương pháp giảng dạy phù hợp với từng cấp lớp nhằm đem lại hứng thú cho HS chứ không phải là trao việc học hay không cho HS lựa chọn hay phân tán ra các môn khác như giáo dục quốc phòng hay giáo dục địa phương.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, khi các nền văn hóa của nhiều nước lớn trên thế giới đang xâm nhập một cách mạnh mẽ và có sức ảnh hưởng vô cùng to lớn với giới trẻ, đặc biệt là HS, thì việc bắt buộc học lịch sử là một yêu cầu cấp thiết.