Thời gian qua, nảy sinh nhiều khiếu nại, tố cáo của người dân liên quan đến chính sách đền bù, giải phóng mặt bằng; cùng với đó, nhiều dự án kéo dài, gây thiệt hại cho nhà nước và chủ đầu tư. Trong giới hạn bài viết này, tôi không nói đến những vấn đề tiêu cực từ người thực thi nhiệm vụ mà nhìn ở góc độ các mối quan hệ trong xã hội. Có thể nói bất cứ mối quan hệ nào cũng cần có sự chia sẻ, công khai, minh bạch, công bằng, sòng phẳng cho dù là giữa những người thân trong gia đình. Mối quan hệ giữa nhà nước với người dân cũng không ngoại lệ.
Khi nhà nước bỏ vốn đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng như điện, đường, trường, khu vui chơi giải trí... ở những khu đất giá trị thấp, lập tức khu đất đó tăng giá gấp nhiều lần. Giá trị chênh lệch không vào ngân sách nhà nước mà mặc nhiên người có đất bỏ túi dù nhà nước bỏ tiền đầu tư làm tăng giá trị khu đất.
Bên cạnh đó, tồn tại nghịch lý khi nộp tiền thuế sử dụng đất, người dân muốn giá đất để tính thuế thấp theo giá nhà nước nhưng khi đền bù, người dân lại đòi giá cao, thậm chí phải theo giá thị trường. Trong khi đó, giá thị trường thì rất rộng, khó xác định và áp dụng để làm hài lòng tất cả mọi người. Chính điều này vô tình gây khó khăn cho nhà nước và người thực thi công vụ khi phải tiến hành thu hồi đất của người dân để xây dựng các công trình công cộng phục vụ lợi ích quốc gia. Pháp luật về đất đai dù đã được sửa đổi, bổ sung nhiều lần nhưng vẫn còn đó sự bất hợp lý, rất khó áp dụng thông suốt với sự chấp nhận của tất cả người dân.
Vì vậy, các cơ quan chức năng cần có phương pháp tính toán hợp lý, khoa học theo hướng nhà nước và nhân dân cùng phải chi phí cho các khoản tiền đầu tư cơ sở hạ tầng làm tăng giá trị sinh lời của đất đai. Từ đó, nhà nước sẽ có khoản tiền để đền bù cho những nơi người dân bị thu hồi đất nhưng được đền bù, hỗ trợ với giá trị thấp so với mặt bằng chung. Quan trọng hơn, điều này bảo đảm sự sòng phẳng, công bằng giữa người dân và nhà nước trong mối quan hệ đôi bên cùng có lợi, góp phần giải quyết vấn đề khiếu nại, tố cáo trong đền bù, giải phóng mặt bằng rất khó khăn, phức tạp hiện nay.