Theo thống kê Bộ Tài chính Mỹ, Việt Nam đang nắm giữ tối thiểu 12 tỉ USD trái phiếu chính phủ Mỹ. Số nợ Mỹ do “ta cho vay” tăng 3,5 lần trong giai đoạn từ đầu năm 2012 đến cuối năm 2014. Việt Nam hiện nằm trong top 50 nước chủ nợ lớn nhất của Mỹ.

“Ta cho vay”

Thực tế, Việt Nam cho Mỹ vay bao nhiêu thể hiện sức mạnh của Việt Nam nhiều hơn là gánh nặng nợ của Mỹ. Nhờ vị thế đồng tiền thanh toán chính cùng hệ thống kinh tế chính trị ổn định, USD Mỹ từ lâu đã là đồng tiền dự trữ chính trên thế giới.

Giai đoạn 2012-2014 cũng là thời kỳ tình hình tài chính tiền tệ Việt Nam bắt đầu thoát ra khỏi giai đoạn khó khăn. Lạm phát giảm từ 18,1% xuống chỉ còn 1,9%. Đồng Việt Nam ngừng rơi, dù vẫn giảm khoảng 2%/năm so với USD Mỹ nhưng lại tăng rất mạnh so với các ngoại tệ mạnh khác như euro hay yên Nhật (trên một khía cạnh nào đó đã gây không ít khó khăn cho các nhà xuất khẩu). Trong khi đó, chỉ số VN-Index đại diện cho thị trường chứng khoán Việt Nam tăng bình quân khoảng 9,8%/năm.

Ngược lại, 2015 là một năm sóng gió khi dòng vốn quốc tế rút khỏi thị trường mới nổi với hai lý do: (i) Mỹ tăng lãi suất; và (ii) các trụ cột trong khối thị trường mới nổi mà dẫn đầu là Trung Quốc lâm vào khó khăn. Trong nước, cán cân thương mại chuyển sang thâm hụt 3,5 tỉ USD, Ngân hàng Nhà nước phải hạ giá VND 5% so với USD.

Sao chỉ có 12 tỉ USD?

… trong khi dự trữ ngoại hối của Việt Nam hiện nay được cho là vào khoảng 30 tỉ USD.

Thực tế, con số 12 tỉ USD không phản ánh toàn bộ dự trữ ngoại hối của Việt Nam. Nó chỉ phản ánh số trái phiếu chính phủ Mỹ hiện đang lưu ký tại các ngân hàng đặt tại Mỹ. Phần dự trữ ngoại hối còn lại có thể dưới ba dạng sau:

Thứ nhất, trái phiếu chính phủ Mỹ kỳ hạn dưới 10 năm. Bộ Tài chính Mỹ không có con số thống kê này cho Việt Nam

Thứ hai, dự trữ ngoại hối không phải bằng đồng USD Mỹ, như vàng, euro, yên Nhật.

Thứ ba, trái phiếu chính phủ Mỹ thuộc các kỳ hạn dài nhưng Việt Nam lưu ký ở … chỗ khác. Thực tế, phần lớn khối lượng trái phiếu chính phủ Mỹ do Bỉ nắm giữ thực tế là của Trung Quốc, do nước này có mở một tài khoản lưu ký tại Bỉ.

Tất nhiên, nói đi thì cũng phải nói lại, 12 tỉ USD có thể không chỉ gồm dự trữ ngoại hối của chính phủ, mà cả sở hữu cá nhân.

Bằng bạn bằng bè

Nhìn ra khu vực, khối lượng trái phiếu chính phủ Mỹ do Việt Nam nắm giữ không phải nhiều, cũng không đến nỗi ít. Tính trên phần trăm GDP, Việt Nam chưa bằng Thái Lan hay Philippines nhưng lại hơn Malaysia và Indonesia.

Tất nhiên là khó so với Trung Quốc. Nền kinh tế lớn nhất thế giới này hiện nắm 1,2 ngàn tỉ USD trái phiếu chính phủ Mỹ trong tổng dự trữ ngoại hối 3 ngàn tỉ USD .

Tổng nợ của Mỹ hiện vào khoảng 19,2 ngàn tỉ USD; trong đó 6,1 ngàn tỉ USD là nợ nước ngoài, 5,2 ngàn tỉ USD nợ các quỹ bảo hiểm xã hội, y tế, hưu trí cho quân nhân và viên chức, và 2,5 ngàn tỉ USD nợ ngân hàng trung ương (tức Cục dự trữ liên bang)