Cần rà soát, bổ sung quy định để kiểm soát thị trường chứng khoán

- Phóng viên: Theo ông, những vụ việc vi phạm trên thị trường chứng khoán (TTCK) thời gian qua liên quan đến Tập đoàn FLC, Tập đoàn Tân Hoàng Minh đã bộc lộ những kẽ hở về mặt pháp luật, cần sớm rà soát, sửa đổi, bổ sung kịp thời?

ĐBQH Hoàng Văn Cường

Tuy nhiên, hoạt động của TTCK, trái phiếu doanh nghiệp luôn có những yếu tố rủi ro cao, có tính kỹ thuật và chuyên sâu. Chính vì vậy, trong quy định pháp luật về hoạt động trên TTCK đòi hỏi sự chặt chẽ. Hay phát hành trái phiếu doanh nghiệp, pháp luật cũng đã có các quy định cụ thể.

Những sự việc vi phạm vừa qua như dùng các thủ đoạn để thao túng thị trường cổ phiếu, không phải pháp luật không lường trước. Bởi các vi phạm đó đã được xử lý nhưng một số cá nhân tiếp tục tái diễn, dẫn đến bị xử lý hình sự. Điều này cho thấy cơ quan quản lý cần có cảnh báo thường xuyên hơn, giám sát chủ động hơn, để ngăn chặn từ sớm.

Ông vừa nhắc đến vai trò cảnh báo, giám sát của cơ quan quản lý. Vậy từ những vụ việc vi phạm vừa qua, các cơ quan này đã làm tròn trách nhiệm chưa?

Như tôi đã nói, cơ quan quản lý cần giám sát chủ động hơn. Ví dụ như hành vi bán cổ phiếu không khai báo, đứng về mặt quản lý bằng các biện pháp công nghệ thông tin hiện nay, chúng ta hoàn toàn có thể phát hiện từ xa, ngăn chặn từ sớm để không xảy ra nếu giám sát thực sự chặt chẽ.

Ngoài công tác quản lý, kiểm tra, giám sát của cơ quan có thẩm quyền, cũng cần nói đến hiểu biết pháp luật, hiểu biết về kênh đầu tư của các nhà đầu tư. Như trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ, pháp luật hiện đã quy định trái phiếu riêng lẻ chỉ được phép bán cho nhà đầu tư chuyên nghiệp. Nhưng trên thực tế, do hiểu biết về mức độ rủi ro, pháp luật chưa tốt, nhiều người dân thấy rằng lãi suất cao hơn tiền gửi ngân hàng nên dễ dàng đi theo lời tư vấn của các đơn vị, tổ chức có chức năng đó để đầu tư trái phiếu. Ngược lại, những tổ chức, cơ quan có vai trò tư vấn lại không thực hiện đúng chức năng, nhiệm vụ của mình là cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác và tư vấn trung thực cho nhà đầu tư.

Do hiểu biết về mức độ rủi ro, pháp luật chưa tốt, nhiều người dân thấy rằng lãi suất cao hơn tiền gửi ngân hàng nên dễ dàng đi theo lời tư vấn của các đơn vị, tổ chức có chức năng đó để đầu tư trái phiếu. Ảnh: Quang Liêm

Theo quy định hiện hành, trái phiếu riêng lẻ chỉ được chào bán cho nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp. Tuy nhiên, các DN phát hành, các đơn vị trung gian, đơn vị tư vấn có nhiều cách để "hô biến" nhà đầu tư thành chuyên nghiệp. Theo ông, cần làm gì để bịt kẽ hở này?

Hiện nay, Nghị định 153/2020/NĐ-CP quy định trái phiếu riêng lẻ chỉ được chào bán cho nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp. Đó là các nhà đầu tư có giá trị thị trường các danh mục chứng khoán đầu tư trên 2 tỉ đồng hoặc có thu nhập chịu thuế từ 1 tỉ đồng trở lên. Quy định chúng ta đã có, mức giao dịch trên 2 tỉ đồng không phải là thấp, tuy nhiên vẫn còn lỏng lẻo.

Tôi ví dụ, nếu một người thường xuyên giao dịch, tham gia thị trường đã lâu, các danh mục đầu tư trên 2 tỉ đồng thì bình thường. Nhưng đối với một người, chỉ trong vài ngày hoặc một thời gian rất ngắn mà nắm giữ danh mục chứng khoán niêm yết, đăng ký giao dịch có giá trị trên 2 tỉ đồng thì không thể là nhà đầu tư chuyên nghiệp được.

Để xem xét có phải nhà đầu tư chuyên nghiệp hay không, theo tôi, ngoài yếu tố về giá trị giao dịch, phải xét đến thời gian nhà đầu tư tham gia vào thị trường đó là bao lâu. Như vậy, có những quy định đưa ra nhưng chưa chặt chẽ, khiến nhiều cá nhân, tổ chức lợi dụng, dùng thủ đoạn để biến người không chuyên nghiệp thành chuyên nghiệp để mua bán trái phiếu.

Ở góc độ khác, chúng ta cũng phải nhìn nhận nguyên nhân còn do một số nhà đầu tư chỉ quan tâm đến lợi nhuận khi thấy lãi suất từ trái phiếu doanh nghiệp hấp dẫn hơn gửi tiết kiệm tại ngân hàng nên đã cùng với các công ty chứng khoán, các đơn vị môi giới, trung gian "lách luật" để trở thành nhà đầu tư chuyên nghiệp. Việc này đã tiếp tay cho doanh nghiệp vi phạm quy định pháp luật.

Cần rà soát, bổ sung quy định để kiểm soát thị trường chứng khoán - Ảnh 4.

Một số nhà đầu tư chỉ quan tâm đến lợi nhuận khi thấy lãi suất từ trái phiếu doanh nghiệp hấp dẫn hơn gửi tiết kiệm tại ngân hàng nên đã cùng với các công ty chứng khoán, các đơn vị môi giới, trung gian "lách luật" để trở thành nhà đầu tư chuyên nghiệp. Ảnh: Quang Liêm

Vậy theo ông, cần phải chấn chỉnh hoạt động của các đơn vị trung gian, các tổ chức có chức năng tư vấn như thế nào?

Theo tôi, cần gắn trách nhiệm của các tổ chức trung gian, thực hiện vai trò tư vấn, không phải mua bán xong là xong. Tổ chức có vai trò tư vấn được hiểu là người có hiểu biết pháp luật sâu về lĩnh vực này nên phải chịu xử lý trước pháp luật khi xảy ra sai phạm.

Chúng ta cũng cần truyền thông rộng rãi hơn để các tổ chức trung gian thấy rằng, khi những vi phạm bị phát hiện, thì họ cũng phải chịu trách nhiệm liên đới. Tôi lấy ví dụ, một công ty kiểm toán độc lập, nếu xác nhận vào một báo cáo quyết toán không xác thực thông tin, thậm chí thông tin mang tính chất lừa dối thì cơ quan kiểm toán đó phải bị xử lý trước pháp luật.

Nếu tất cả bộ phận tham gia vào thị trường hoạt động đúng với chức năng của mình thì không dễ gì một người muốn có các hành vi không lành mạnh mà có thể thực hiện được. Ảnh: Quang Liêm

Chính phủ đã thể hiện quyết tâm cao trong việc làm lành mạnh TTCK, trái phiếu doanh nghiệp. Theo ông, cần triển khai giải pháp nào để thanh lọc thị trường, tạo sự phát triển bền vững và bảo vệ tốt hơn cho nhà đầu tư?

Tôi cho rằng cần rà soát, bổ sung quy định để kiểm soát thị trường. Bộ Tài chính cũng đã có đề xuất sửa Luật Chứng khoán để thị trường hoạt động tốt hơn. Tuy nhiên, việc sửa đổi, bổ sung cần có đánh giá, nghiên cứu kỹ, tổng thể hơn. Chúng ta phải có các quy định để kiểm soát các hoạt động, giao dịch có nguy cơ cao để ngăn chặn từ sớm. Khi đã có các biện pháp kiểm soát rồi, ai cố tình vượt qua những lằn ranh đó, cần phải xử lý nghiêm minh.

Như tôi đã nói ở trên, cần bổ sung các quy định cụ thể về quyền của tổ chức tham gia vào khâu trung gian, tư vấn, môi giới chứng khoán, trái phiếu. Trách nhiệm của họ ra sao, trách nhiệm đến đâu cần xác định rõ ràng hơn. Nếu tất cả bộ phận tham gia vào thị trường hoạt động đúng với chức năng của mình thì không dễ gì một người muốn có các hành vi không lành mạnh mà có thể thực hiện được. Và cũng không khó để cơ quan quản lý phát hiện những người có ý đồ thao túng, trục lợi.

Giám sát chặt các tổ chức trung gian

Ông Nguyễn Hải Nam, Uỷ viên Thường trực Uỷ ban Kinh tế của Quốc hội, cho biết có tình trạng các tổ chức trung gian có hành vi xúi giục, lôi kéo người dân tham gia mua trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ để gây rủi ro cho những người dân này.

Theo ông Nam, nhà đầu tư cá nhân thường bị hấp dẫn bởi lãi suất cao mà không có đầy đủ thông tin về rủi ro của trái phiếu mình mua. Từ thực tế này, vị ĐBQH đề xuất tổ chức giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ theo hình thức tập trung để tăng cường công khai, minh bạch, quản lý giám sát chặt thị trường này. Đối với tổ chức phân phối, bán trái phiếu doanh nghiệp cần có giám sát chặt chẽ hơn để tránh những hành vi lôi kéo, xúi giục người dân mua. Đối với các nhà đầu tư nhỏ lẻ cần được giám sát xem có năng lực về vốn và trình độ quản ký rủi ro tài chính không.

Ông Nguyễn Quốc Hùng, Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam (VNBA)

Cần quản chặt phát hành trái phiếu riêng lẻ

Theo tôi, cần xác định rõ vai trò quản lý thị trường vốn (đáng chú ý là trái phiếu doanh nghiệp và thị trường chứng khoán) và thị trường tiền tệ. Điều này sẽ tránh được tình trạng khi thị trường vốn có vấn đề, tất cả áp lực lại đổ sang thị trường tiền tệ như thời gian qua. Như cơ chế chính sách cho trái phiếu doanh nghiệp không phải do ngành ngân hàng ban hành nhưng sẽ ảnh hưởng đến các ngân hàng khi họ thực hiện nghiệp vụ phát hành trái phiếu, bảo lãnh phát hành, quản lý tài sản bảo đảm…

Theo quy định, doanh nghiệp đã niêm yết rồi thì 6 tháng phải báo cáo tài chính kiểm toán một lần. Vậy tại sao doanh nghiệp lỗ 6 tháng liên tục mà thị trường chứng khoán vẫn "trần tím"? Câu hỏi đặt ra là đã có ai cảnh báo cho nhà đầu tư hay chưa? Khi thông tin không đầy đủ và không chính xác, ai sẽ là người chịu trách nhiệm? Cần nhìn rõ và nhìn thẳng vào sự thật để có giải pháp thỏa đáng.

Đối với trái phiếu riêng lẻ, cần quản lý chặt, không thể cho phát hành "vô tội vạ" như thời gian qua. Cần phải tách bạch rõ để ngân hàng làm đúng chức năng nhiệm vụ của mình.

Trong nhiều năm nay, thị trường vốn hoạt động từng bước phát triển song chưa thực sự ổn định. Việc huy động và phát hành trái phiếu khó khăn, thị trường chứng khoán chưa ổn định dẫn đến các doanh nghiệp khó khăn huy động vốn để phát triển sản xuất-kinh doanh, trách nhiệm cung cấp vốn cho nền kinh tế lại đổ sang vai ngành ngân hàng.

Ông Phạm Hồng Sơn, Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước:

Hoàn thiện khung pháp lý cho TTCK

Ủy ban Chứng khoán Nhà nước sẽ tiếp tục hoàn thiện khung khổ pháp lý cho thị trường theo hướng tăng cường minh bạch, phát triển ổn định và bền vững.

Đối với thị trường cổ phiếu, tập trung nâng cao chất lượng hàng hóa, thúc đẩy cổ phần hóa, thoái vốn doanh nghiệp nhà nước gắn với niêm yết trên thị trường; tăng tính tuân thủ của doanh nghiệp trên thị trường.

Với thị trường trái phiếu doanh nghiệp, sẽ phát triển theo hướng bền vững, trở thành kênh huy động vốn quan trọng cho doanh nghiệp, trong đó tập trung phát triển thị trường thứ cấp minh bạch, xây dựng chuẩn mực thị trường, tách bạch rõ giữa trái phiếu phát hành ra công chúng và trái phiếu riêng lẻ.

Trước mắt, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đang phối hợp với các đơn vị xây dựng, đưa vào hoạt động sàn giao dịch cho các trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ, đẩy mạnh giám sát việc sử dụng tiền huy động được từ trái phiếu và công bố thông tin về phát hành và giao dịch trái phiếu trên hệ thống.

PGS- TS Nguyễn Văn Trình, nguyên Hiệu phó trường Đại học Võ Trường Toản ( tỉnh Hậu Giang)

Cần kiểm tra doanh nghiệp tăng vốn bất thường

Nhiều năm qua, thị trường tài chính không ít lần ghi nhận doanh nghiễp niêm yết cổ phiếu tăng vốn đến mức chóng mặt để làm giá chứng khoán. Tuy nhiên, nhà đầu tư gần như không có đủ thông tin để xác định số vốn của doanh nghiệp có thật hay không?

Bởi lẽ trên thực tế doanh nghiệp dễ dàng tăng vốn mà không cần bỏ tiền ra bằng cách tạo ra các bút toán đối ứng với phần vốn góp thông qua các bút toán cho vay, đầu tư, góp vốn, ứng tiền trước, ký quỹ, đặt cọc… Đồng thời, doanh nghiệp gia tăng quy mô tổng tài sản bằng việc "điều chuyển tiền" từ những công ty được lập mới là những công ty con, công ty liên kết, công ty góp vốn đầu tư thông qua bút toán các khoản phải trả, ứng tiền trước, hay vay ngắn và dài hạn…

Mặt khác, doanh nghiệp thường phát hành cổ phiếu tăng vốn riêng lẻ nhưng chỉ phát hành cho các đối tác có quan hệ thân thiết với chủ doanh nghiệp. Theo đó, doanh nghiệp vay tiền ngân hàng rồi vẽ ra hợp đồng với 1 đối tác để phát hành cổ phiếu. Sau khi vay được tiền, doanh nghiệp chuyển số tiền đó cho đối tác để mua cổ phiếu do mình phát hành rồi chủ động hủy hợp đồng. Khi đó, đối tác sẽ chuyển tiền lại cho doanh nghiệp. Tiếp đến, doanh nghiệp trả lại số tiền đã vay ngân hàng. Thế là trong tay doanh nghiệp đó có rất nhiều cổ phiếu mới và có thể thao túng thị trường chứng khoán.

Vì thế, cơ quan quản lý nhà nước nên tính đến phương án kiểm tra nguồn gốc dòng tiền mà doanh nghiệp tăng thêm vốn. Đặc biệt, các cơ quan chức năng có thể xác minh các dự án mà doanh nghiệp đang sở hữu có ngang bằng quy mô tổng tài sản để biết được doanh nghiệp tăng vốn thật hay không.

THY THƠ - THÁI PHƯƠNG ghi