Vấn nạn của sức khỏe cộng đồng trong thế kỷ XXI rõ ràng là bệnh mạn tính như cao huyết áp, đái tháo đường, thấp khớp, viêm gan… Lý do là vì sức đề kháng không ngừng bị đục khoét do đủ loại bệnh nguyên, từ siêu vi biến thể muôn hình vạn trạng cho đến độc chất sinh ung thư đang tràn ngập trong môi trường ô nhiễm, từ cuộc sống căng thẳng vì stress cho đến khuynh hướng lạm dụng thực phẩm công nghệ, dược phẩm, chất kích thích…

Tác dụng 4 trong 1

Cho dù có khác biệt về cơ chế bệnh lý, tất cả những bệnh mạn tính đều ít nhiều là hậu quả của tình trạng suy yếu sức kháng bệnh do các cơ quan có nhiệm vụ giải độc như lá gan, trái thận, khung ruột, lớp da... rơi dần vào tình trạng kiệt lực vì phải liên tục đối đầu với đủ loại độc chất từ hóa chất nông nghiệp, chất thải kỹ nghệ, khói xăng dầu đến phụ gia trong thực phẩm công nghệ, thuốc lá, rượu bia…

Nói thế không có nghĩa phải khoanh tay ngồi chờ. Nếu không thể thay đổi điều kiện khách quan bên ngoài thì chỉ còn một biện pháp hữu hiệu là chủ động tăng cường sức đề kháng. Từ nhận thức đó, ngành y tế ở nhiều quốc gia tiên tiến đã từ lâu khuyến khích áp dụng dược liệu thiên nhiên một cách định kỳ, chẳng hạn 10 ngày mỗi tháng, để giải độc cho cơ thể, bằng cách:
- Lợi mật để tối ưu hóa điều kiện hoạt động của lá gan.
- Lợi tiểu nhẹ để hỗ trợ chức năng bài tiết phế phẩm của thận.
- Nhuận trường để phòng tránh tình trạng tích lũy độc chất trong khung ruột.
- Bổ sung chất kháng ôxy hóa nhằm phục hồi các cơ quan trọng yếu phải thường xuyên tiếp xúc với độc chất như gan, thận, ruột và da.

Để có được tác dụng 4 trong 1 như vừa kể, quả thật khó có cây thuốc nào sở trường về giải độc như atisô, món ăn nên thuốc với công năng dược lý đã được xác minh qua hàng trăm công trình nghiên cứu vĩ mô từ nhiều chục năm qua. Nếu xét về mặt cơ chế dược lý, không dễ tìm được loại thuốc nào vừa công phá bệnh nguyên vừa cùng lúc bảo vệ tế bào như atisô. Nhờ atisô mà mật được bài tiết nhiều hơn trong gan và thoát xuống túi mật nhanh hơn bình thường. Chất độc trong gan nhờ đó được kéo theo qua túi mật xuống ruột non nên không có đủ thời gian phá hoại lá gan. Nhờ vậy, gan hóa giải đủ loại độc tố. Người phải làm việc trong môi trường ô nhiễm, kẻ khó từ chối ly rượu vì chuyện làm ăn vẫn có thể góp phần chủ động bảo vệ lá gan nếu biết cách kết hợp atisô trong chế độ dinh dưỡng thường ngày.

Kiểm soát đầu vào, đẩy mạnh đầu ra

Không chỉ có thế, tình trạng ứ mật trong gan là nguyên nhân dẫn đến sỏi túi mật. Ứ mật trong gan lại dễ xảy ra ở người lạm dụng thuốc kháng viêm, giảm đau, trị thấp khớp, an thần, kháng sinh…, các món hàng đang bán rất chạy ở nhà thuốc. Đáng tiếc là không khó để dự phòng nếu atisô được kết hợp trong phác đồ điều trị thay vì chỉ dùng thuốc theo kiểu đau đâu chữa đó.
Chưa hết, nếu tưởng atisô chỉ có tác dụng trực tiếp trên đường tiêu hóa thì thật thiếu sót vì món này còn có công năng hạ chất mỡ trong máu thông qua tác dụng “kép”. Một mặt, atisô ức chế tiến trình tổng hợp cholesterol trong gan; mặt khác, nó thúc đẩy phản ứng phân hủy cholesterol để hàm lượng chất này trong máu không kịp vượt quá định mức bình thường. Vừa kiểm soát được đầu vào vừa đẩy mạnh đầu ra, đâu còn biện pháp nào khéo hơn?

Nói qua cũng phải nói lại mới công bằng. Thêm một chuyện mà nhiều người tiêu dùng chưa biết. Đó là hoạt chất trong atisô bị phá hủy rất nhanh dưới ánh nắng mặt trời. Atisô tươi muốn nên thuốc phải được dùng trong vòng 1 ngày sau khi thu hái. Atisô muốn phát huy tác dụng dược lý một cách tối ưu phải được xử lý trong vòng 48 giờ sau khi thu hái. Chính vì thế, nếu không chắc chắn về độ tươi mát của atisô, thà dùng thành phẩm dưới dạng thuốc của công ty dược có uy tín về thương hiệu. Dùng atisô phơi thân dưới trời mấy ngày, dùng lá atisô phơi khô quéo dưới ánh nắng gay gắt thì uống vào nếu thấy khỏe thường là do tác dụng… tâm lý!

Bác sĩ Lương Lễ Hoàng