Các quy định của điều 292 Bộ Luật Hình sự 2015 được cộng đồng khởi nghiệp (KN; start-up) cho rằng không phù hợp với thực tiễn và xu thế phát triển kinh doanh qua mạng hiện nay. Các ý kiến đều mong muốn chỉnh sửa, bỏ những điều không phù hợp thực tế cũng như quy định rõ ràng hơn để giúp cộng đồng KN an tâm hoạt động.

Cộng đồng start-up lo lắng

Ông Nguyễn Bảo An, đại diện một doanh nghiệp (DN) KN ngành công nghệ thông tin (CNTT) tại TP HCM, cho biết quan điểm hình sự hóa hoạt động kinh doanh trên mạng được thể hiện ngay trong quy định tội danh của điều 292 Bộ Luật Hình sự: Tội cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng máy tính, mạng viễn thông. Điều này còn được thể hiện rõ qua việc quy định dấu hiệu sử dụng mạng để thực hiện hành vi cung cấp dịch vụ là dấu hiệu định tội thay vì chỉ coi là dấu hiệu định khung. Với dấu hiệu định tội này, những hành vi kinh doanh trái phép được thực hiện bằng phương thức sử dụng mạng thì bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Còn hành vi kinh doanh trái phép được thực hiện trực tiếp, không đưa lên mạng thì không bị truy cứu trách nhiệm hình sự, dù bản chất hai hành vi là như nhau, cùng xâm phạm một khách thể.

Doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ mong điều 292, Bộ Luật Hình sự sớm được sửa đổi phù hợp với hoạt động kinh doanh qua mạng

Các chuyên gia cho rằng hình sự hóa kinh doanh trên mạng có thể khiến các DN KN “chùn bước” tại Việt Nam. Hiện nay, lĩnh vực CNTT đa phần đều liên quan đến internet nên những quy định không sát với thực tế của ngành CNTT có thể khiến nhiều DN tìm môi trường khác để hoạt động. Hiện Mỹ, Singapore… đang có những chính sách chào đón DN KN rất mạnh mẽ nhằm gia tăng nguồn thu, thu hút chất xám công nghệ, bằng cấp, sáng chế.

Đại diện một DN làm game của Việt Nam cho biết khoản 2, điều 8 Bộ Luật Hình sự quy định điều 292 không quy định dấu hiệu về tính chất nguy hiểm và hậu quả thiệt hại mà hành vi phạm tội gây ra cho xã hội. Việc này sẽ dẫn đến tình trạng có nhiều hành vi kinh doanh dịch vụ trên mạng dù có đủ 4 dấu hiệu khách quan theo quy định của điều này nhưng không gây nguy hiểm, thậm chí đem lại lợi ích cho xã hội, vẫn bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Ví dụ, hành vi cung cấp dịch vụ trung gian thanh toán điện tử hạn chế dùng tiền mặt cũng có thể bị xem là tội phạm giống như hành vi cung cấp dịch vụ kinh doanh tiền ảo hay cung cấp dịch vụ đổi thưởng… trong các trò chơi điện tử.

Các DN KN cho rằng việc hình sự hóa hoạt động kinh doanh dịch vụ trên mạng sẽ tạo ra sự bất bình đẳng giữa DN trong nước với DN nước ngoài. Sẽ rất khó nếu không muốn nói là không thể truy cứu trách nhiệm hình sự đối với DN nước ngoài cung cấp dịch vụ xuyên biên giới vào Việt Nam vi phạm điều 292. Điều này sẽ khiến cho thương nhân trong nước bị bất lợi và mất khả năng cạnh tranh với thương nhân nước ngoài.

Lợi thế cho doanh nghiệp nước ngoài

Theo thống kê của Bộ Thông tin và Truyền thông, hằng năm, có hơn 1.000 DN KN ra đời tại Việt Nam. Tuy nhiên, DN “sống sót” sau KN chỉ chiếm khoảng 10%. Các chuyên gia cho rằng nguyên nhân là do DN KN ít được ưu đãi, hỗ trợ và các quy định của pháp luật còn “trói chân” DN. Số lượng DN KN tồn tại sau KN phải chiếm từ 50% trở lên thì KN mới phát triển.

Hiệp hội DN phần mềm và dịch vụ CNTT Việt Nam (VINASA) cho biết các quy định trong điều 292 có thể đẩy DN hoạt động trong các ngành nghề kinh doanh có điều kiện vào nguy cơ bị hình sự hóa khi nỗ lực điện tử hóa các dịch vụ kinh doanh truyền thống. Điều này sẽ gây tác động cản trở hoạt động đổi mới sáng tạo, kìm hãm hoạt động KN công nghệ, đồng thời làm ảnh hưởng xấu đến hình ảnh môi trường kinh doanh và thu hút đầu tư của Việt Nam, đặc biệt là trong lĩnh vực dịch vụ CNTT, làm suy giảm năng lực cạnh tranh của DN trong nước với DN các nước trong khu vực.

Theo ông Trần Hồng Hải, đại diện một DN KN làm phần mềm thiết bị di động tại TP HCM, các quy định này có thể làm tăng nguy cơ chảy máu chất xám, thất thu thuế khi các DN công nghệ, DN KN công nghệ bỏ ra nước ngoài hoạt động. Ngược lại, các DN nước ngoài có cơ hội duy trì và phát triển mô hình cung cấp dịch vụ qua mạng internet vào Việt Nam mà không đăng ký hoạt động chính thức để tránh thuế, tránh trách nhiệm hình sự. Ý kiến của nhiều DN KN cũng cho biết các quy định điều 292 có thể tạo tiền đề cho cơ chế “xin - cho” trong việc cấp giấy phép, phát sinh những loại giấy phép con gây khó DN.

“Các cơ quan hữu quan nên rà soát kỹ lưỡng Bộ Luật Hình sự để loại bỏ, chỉnh sửa những quy định có tính chất hình sự hóa các hoạt động kinh doanh. VINASA cùng cộng đồng DN CNTT, cộng đồng KN công nghệ sẽ tiếp tục nghiên cứu đóng góp ý kiến để hoàn thiện Bộ Luật Hình sự” - VINASA kiến nghị.