Nghiệp đời phải gánh

Nổi tiếng trong giới làm bầu vì được xem là người đầu tiên đứng ra tổ chức chương trình đại nhạc hội năm 1956, bầu Duy Ngọc đã có thâm niên 60 năm làm bầu. Đến nay, ông đã 75 tuổi, vẫn miệt mài “trả nợ tổ nghiệp đến thác mới thôi” – ông nói trong niềm xúc động khi tâm sự về cái nghề mà ông đã đeo đuổi.

Thăng trầm dâu bể

Bầu Duy Ngọc kể: “Tôi làm bầu từ năm NSƯT Kim Cương mới 19 tuổi, chị và chị Thẩm Thúy Hằng, anh La Thoại Tân, anh Xuân Phát... là những nghệ sĩ hát sô đầu tiên do tôi tổ chức tại sân khấu Đại thế giới. Đời làm bầu thăng trầm dâu bể, có ngày tôi tổ chức diễn 3 suất, không có thời gian đếm tiền nói gì đến chuyện ăn. Hễ làm bầu là mắc bệnh “thừa thắng xông lên”.

Thế giới này cũng lắm niềm vui, hễ không tổ chức sô diễn thì thấy nhớ đến nao lòng”. Ông là người tổ chức các sô diễn có mời nhiều ngôi sao ca nhạc, cải lương nhưng bán vé với giá thấp để người dân có thu nhập thấp ở các vùng sâu có thể giải trí.

Tương tự, bầu Minh Quân vốn là kép cải lương với nghệ danh Tài Bửu Tân, ông hát cùng thời với nghệ sĩ Thanh Kim Huệ, khi thân hình phát phì ông chuyển sang nghề làm bầu. Chính ông đã thuê rạp Hưng Đạo tối thứ hai hằng tuần để tổ chức chương trình đại nhạc hội: Nghệ sĩ cải lương ca tân nhạc.

Bầu Duy Ngọc (trái) và bầu Hương Loan đến thăm bầu Quới tại Bệnh viện Nguyễn Tri Phương năm 2009

Những sô diễn này thời gian đầu đem về doanh thu cao, từ vài trăm triệu đồng lên đến tiền tỉ. Giá vé ông bán cũng rất mềm nên sô diễn nào cũng đông khán giả. Hiện nay, dù liên tục thua lỗ nhưng hai ông vẫn miệt mài làm nghề. Không tổ chức diễn ở rạp, cả hai ông chuyển sang tổ chức ở sân bãi với chủ trương “thua lỗ thì xin nghệ sĩ, ca sĩ bớt thù lao” – bầu Duy Ngọc tâm sự.

Con cái cứ van cầu hai ông nghỉ ngơi để hưởng tuổi già nhưng bầu Duy Ngọc và Minh Quân vẫn tổ chức sô “chứ ở nhà nằm không, buồn lắm” – bầu Minh Quân nói. Để tính đường dài, ông nhiều lần tổ chức thi tuyển ca sĩ để đào tạo ngôi sao nhưng rồi vẫn không đạt được kết quả như mong muốn.

Không sống cho riêng mình

Điểm lại danh sách gần 100 bầu gánh có số phận truân chuyên, gian khổ, có thể nói bầu Năm Công (đoàn Kinh Đô) là một trong số ít những ông bầu có lương tâm và hết lòng vì nghiệp sân khấu.

Ông có công đào tạo nhiều nghệ sĩ trẻ nhưng khi tài năng ca diễn của họ mới tiến triển sau vài tuồng thì bắt đầu gặp nạn “mua đào, bán kép” khiến đoàn ông lâm vào cảnh dở sống, dở chết.

Suất hát phải trả vé vì đào, kép cứ trốn ông mà đi. Họ đi không phải vì ông sống thiếu tình nghĩa mà vì cơ hội được mời về các gánh “đại bang”, còn ông thì quá nghèo làm sao có tiền ký hợp đồng dài hạn với họ. Ông sống không cho bản thân mình, đói thì ăn khoai lang, nhường cơm cho hậu đài, nhân viên dàn cảnh.

Ngủ không mắc mùng, áo quần rách rưới. Thế mà ông vui vì biết từ gánh Kinh Đô của mình nhiều anh kép, cô đào đã trở thành nghệ sĩ sáng giá. Cho dù họ quên ơn ông, ông cũng vui vì cái nghiệp ông phải mang. Cuối đời, ông về chùa Nghệ sĩ làm công quả, sống an nhàn bên những ngôi mộ nghệ sĩ một thời là đồng nghiệp ông yêu quý.

Bà bầu Ngọc Đáng (gánh Ngọc Kiều) một thời cùng với chồng gầy dựng sự nghiệp. Bà thương yêu diễn viên trong đoàn như những người thân. Ai đau ốm, gặp nạn, bà cưu mang không toan tính. Có lần bà phải đi bán máu để có tiền lo thuốc cho chồng vì lúc gặp nạn, gánh hát tan, anh em nghệ sĩ mỗi người mỗi nơi.

Chồng bà – nghệ sĩ Hoàng Kinh - đã mất trong nghèo khổ. Bản thân bà giờ đang sống trong Khu Dưỡng lão Nghệ sĩ TPHCM. Vẫn với cá tính không sống cho mình, ngay cả trong hoàn cảnh như ngày nay nên miếng ngon, vật hiếm, bà vẫn dành cho tập thể.

Bầu Quỳ (gánh Nguyệt Yến), bầu Tào Hơn (gánh Bích Sơn – Ngọc An), bầu Thanh Tao (gánh Thanh Tao)... cũng sống tương tự như vậy.

Họ làm bầu nhưng không lấy mục đích làm giàu mà hành sự, trái lại đem tấm lòng thương yêu những con người trong đoàn hát. Về chiều, họ đều sống trong Khu Dưỡng lão Nghệ sĩ TPHCM, có người đã về cõi vĩnh hằng nhưng nhắc đến họ, giới nghệ sĩ ai cũng yêu kính.

Kỳ tới: Tay trắng hoàn trắng tay