Cuộc chiến kỳ quặc của Mỹ

Hãy lắng nghe lý lẽ của chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump: Họ nói rằng phải đánh thuế thép và nhôm đối với Liên minh châu Âu (EU), Canada và Mecxico để ngăn các nhà sản xuất Trung Quốc ồ ạt đổ các mặt hàng này vào các thị trường, từ đó bảo vệ người lao động Mỹ. 

Đó là một ý nghĩ kỳ quặc. Các nhà máy thép cũng như những lò luyện nhôm của Trung Quốc sẽ vẫn chạy tốt, trong khi nhiều khả năng chính nông dân và các nhà sản xuất Mỹ như rượu Kentucky, môtô Harley-Davidson và thịt bò Iowa sẽ phải gánh chịu hậu quả tồi tệ từ chính sách thuế quan mới vốn đang khơi mào một cuộc chiến thương mại.

Ban đầu, Tổng thống Trump đã miễn trừ cho những đồng minh nói trên khỏi mức thuế quan 25% đối với thép và 10% với nhôm được ông công bố hồi tháng 3. Thế nhưng hôm 31-5, sau nhiều tuần đàm phán, Bộ trưởng Thương mại Mỹ Wilbur Ross nói rằng Washington quyết định tiến hành áp thuế bắt đầu từ ngày 1-6 bởi các cuộc thảo luận kéo dài quá lâu.

Khó có thể khép nguyên nhân của động thái này vào sự thiếu kiên nhẫn. Nhiều khả năng chính quyền Mỹ đang tìm cách đánh bóng hình ảnh cứng rắn về thương mại của mình sau khi hứng chỉ trích vì một số nhượng bộ thương mại trước Trung Quốc.

Trung Quốc xuất khẩu khoảng 740.000 tấn thép sang Mỹ năm 2017, giảm 6% so với năm 2016 Ảnh: REUTERS

Thuế quan nói trên không nhằm trực tiếp vào Trung Quốc nhưng ý tưởng là chúng sẽ hạn chế cạnh tranh tổng thể. Chính quyền của ông Trump nói rằng thuế quan mới sẽ ngăn chặn được chiêu lách luật của Trung Quốc. 

Nền kinh tế số 2 thế giới được cho là đã né thuế quan hiện tại bằng cách tuồn hàng qua các nước khác. Tuy nhiên, Washington hầu như không có bằng chứng cho thấy Trung Quốc đã làm điều đó. Một số thép của Trung Quốc tới Mỹ sau khi được xử lý lại các nước thứ ba nhưng hoạt động đó hoàn toàn hợp pháp.

Chẳng những không giảm được công suất thép và nhôm ở Trung Quốc, bước đi trên của ông chủ Nhà Trắng nhiều khả năng châm ngòi các hành động trả đũa. EU, Canada và Mexcio đã áp thuế mới lên hàng Mỹ, gây tổn hại tới các doanh nghiệp và người lao động của nền kinh tế số 1 thế giới. 

Tổng thống Trump cô lập nước Mỹ với những đồng minh thân thiết nhất, trong khi Washington cần những đồng minh này để hợp sức gây sức ép khiến Trung Quốc thay đổi các chính sách kinh tế của mình.

Ngay cả Hiệp hội Nhôm - cơ quan đại diện cho phần lớn các nhà sản xuất nhôm đóng tại Mỹ - cũng nói rằng họ thất vọng với quyết định của Tổng thống Trump. "Hành động này hầu như không giải quyết được thách thức Trung Quốc trong khi có khả năng đánh mất đồng minh và phá vỡ nguồn cung cấp nhôm và những vật liệu thô cần thiết cho các nhà sản xuất Mỹ" - Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành của Hiệp hội Nhôm Heidi Brock nhận định.

Thật vậy, châu Âu, Canada và Mexico - những nơi cũng bị ảnh hưởng vì tình trạng sản xuất thép và nhôm dư thừa của Trung Quốc - lấy đâu ra động lực để hợp tác với một chính quyền dường như chẳng đoái hoài tới hậu quả của những hành động của mình lên nền kinh tế và người lao động của họ.

Sự đe dọa của ông Trump dường như còn đang dồn ép cử tri ở ít nhất một quốc gia nghiêng về phía các lãnh đạo cực đoan hơn. Tại Mexico, thái độ căng thẳng của ông Trump có vẻ đang giúp sức cho ứng viên tổng thống cánh tả Andrés Manuel López Obrador trước cuộc bầu cử ngày 1-7 tới. Nhiều chuyên gia sợ rằng nếu trở thành tổng thống, ông López Obrador có xu hướng độc đoán và có thể gây xói mòn nền dân chủ ở Mexico.

Thuế quan có thể là cách Tổng thống Trump chứng tỏ rằng ông sẽ vẫn trừng phạt những nước chơi xấu Mỹ. Chúng được tung ra ngay sau chỉ trích của các nhà lập pháp rằng tổng thống đã quá dễ dãi với Công ty Viễn thông ZTE của Trung Quốc. 

Dù cho công ty này đã vi phạm trắng trợn các lệnh trừng phạt của Mỹ chống xuất khẩu công nghệ tân tiến cho Iran và Triều Tiên, đồng thời cũng bị các cơ quan tình báo Mỹ xác định là một nguy cơ an ninh, chính quyền của ông Trump hồi cuối tháng 5 vẫn tuyên bố sẽ để ZTE tiếp tục mua các chất bán dẫn và linh kiện khác của Mỹ. 

Thỏa thuận "cứu" ZTE thậm chí đáng ngờ hơn khi nó được đưa ra ngay sau khi Trung Quốc cấp phép cho nhiều thương hiệu của Ivanka Trump - ái nữ của ông chủ Nhà Trắng. Nó cũng được đưa ra sau khi một công ty nhà nước của Trung Quốc chốt thỏa thuận xây dựng công viên giải trí với một doanh nghiệp Indonesia. Công viên này nằm gần khách sạn và sân golf mà công ty của xứ vạn đảo nói trên sẽ xây dựng cùng Trump Organization.

Nếu Tổng thống Trump định tạo lập tiếng tăm là một người bảo vệ công nghiệp và người lao động thì ông đang trên đường hủy hoại ý định đó. 

Quyết định áp thuế lên các đồng minh sẽ chỉ làm suy yếu sự lãnh đạo của Mỹ trong khi chẳng giải quyết được các vấn đề cơ bản trong ngành công nghiệp thép và nhôm.