Vườn Quốc gia Bến En được thành lập từ năm 1992 với diện tích 16.643ha, trong đó có 8.544ha rừng nguyên sinh và tái sinh. Xung quanh vùng đất này còn lưu giữ lại nhiều truyền thuyết đậm chất sử thi.
Chuyện kể rằng, thuở trời đất còn hỗn mang, có một con mực khổng lồ là con của Long Vương ham cảnh đẹp nơi đây, mải chơi đến nỗi quên cả lối về. Khi nước rút, mực bị mắc cạn nên cố vùng vẫy, vết tích còn để lại đến bây giờ. Nơi mực chết tạo thành hồ Bến En, tua mực là các con suối. Vì vậy, hồ còn có tên là sông Mực, diện tích 4.000 ha, sâu hàng chục mét.
Hồ sông Mực được chia làm hai hồ: hồ Thượng và hồ Hạ. Trên hồ có 21 hòn đảo lớn, nhỏ với nhiều động thực vật và hang động kỳ thú. Ở một số đảo, du khách có thể dựng lều bạt nghỉ qua đêm và giải trí bằng cách thả cần buông câu, làm bếp tại chỗ.
Những đêm trăng thanh gió mát, nếu dùng thuyền máy du ngoạn trên mặt hồ thì không gì thư thái bằng. Ngày nay, hồ sông Mực được một con đập lớn giữ nước phục vụ sản xuất và đời sống. Lòng hồ có đủ loại cá như: trôi, trắm, mè... Đặc biệt, cá mè ở đây rất lớn, có con nặng 30 - 40kg.
Du ngoạn trên hồ vào buổi bình minh, khi những hòn đảo còn mập mờ trong sương trắng, ta sẽ có cảm giác lạc vào thế giới thần tiên với sông nước mây trời hư ảo. Trong sương, sông Mực như tấm gương khổng lồ soi bóng các hòn đảo, tạo nên bức tranh sơn thủy hữu tình. Ẩn hiện giữa sông nước là 21 hòn đảo với những tên gọi đậm chất trữ tình: Tình Yêu, Hạnh Phúc, Núi Đôi, Hy Vọng... Không phải ngẫu nhiên, những người từng đặt chân đến đây đều yêu mến gọi Bến En là “Hạ Long trên cạn” của xứ Thanh.
Đảo núi đôi đẹp lung linh trên giữa hồ Bến En
Dạo chơi trên hồ thỏa thê, du khách dạo bước vào rừng sẽ lập tức mê mẩn bởi những rừng chuối nở đỏ một góc trời; đàn khỉ chuyền cành ra hồ uống nước; tiếng chim kêu râm ran như một bản hợp xướng tuyệt mỹ của rừng già... Phóng tầm mắt ra xa, ta còn thấy khói bếp của bản Mường, bản Thái làm ấm áp không gian cô quạnh.
Ngoài khu vực hồ, đảo và rừng, Bến En còn có những dãy núi đá vôi thuộc các xã Hải Vân, Xuân Khang, Xuân Thái với nhiều hang động còn giữ được vẻ tự nhiên như hang Ngọc, hang Dơi, hang Xuân Thái... Trong số đó, đáng chú ý nhất là hang Ngọc với chiều dài 80m, rộng 8m, cao 2,5m, bên trong có rất nhiều hình thù kỳ vỹ. Giữa hang có một khối thạch nhũ lớn, lấp lánh như ngọc nên được gọi là Hòn Ngọc. Đặc biệt, nơi đây còn vẹn nguyên lò cao kháng chiến Hải Vân (thuộc xã Hải Vân) mà sự nổi tiếng của nó gắn liền với tên tuổi của giáo sư Trần Đại Nghĩa. Hang Xuân Thái mới được phát hiện với chiều dài hơn 1 km và có nhiều hình thù đẹp.
Đến tham quan Bến En, du khách còn được thưởng thức món canh đắng, đặc sản của miền núi xứ Thanh. Canh được nấu bằng lá của một loại cây rừng với thịt gà, thịt bò hay tim, gan lợn... Thứ canh này ăn vừa có vị đắng, béo, cay, chua, ngọt... rất bổ và mát. Loại cá mè khổng lồ ở sông Mực cũng được chế biến thành nhiều món ăn, đặc biệt là cháo cá mè rất ngon và bổ dưỡng.
