Vườn nhà ba trồng dưa leo hàng đám. Dưa lên tốt, trái vắt cục vắt hòn. Dưa thu hoạch lớp để nhà ăn, lớp mang ra chợ bán. Ơn trời, giống dưa leo ít khi sợ ế, thêm cái dưa leo vườn nhà của ba vốn có tiếng là "dưa sạch", ít xài phân thuốc nên càng dễ bán. Nói vậy chớ của nhà trồng cũng trước để nhà ăn là chính. Hầu như bữa cơm nào của gia đình tôi cũng có món dưa. Dưa leo ăn kèm rau sống chấm mắm tuyệt ngon. Nhưng ăn sống hoài cũng nhàm, mẹ nghĩ ra cách đổi món: đem nấu chín thành… canh dưa leo, ăn khá lạ miệng.

Canh dưa leo

Lần đầu tôi biết mùi canh dưa leo là khi tôi mới bệnh dậy. Ăn cơm thèm món dưa leo ngọt, mát nhưng mẹ không cho. Mẹ bảo bệnh dậy người còn yếu, ăn dưa leo sống dễ bị "hàn". Thấy tôi cứ chống đũa thèm thuồng nhìn đĩa dưa, mẹ thương hại, bảo: "Thôi ráng, chiều mẹ nấu canh dưa leo cho ăn".

Dưa leo ăn sống mới ngon chớ nấu chín thì hấp dẫn gì! Tôi thất vọng nghĩ bụng. Nhưng tôi đã nhầm. Xoong canh dưa leo mẹ nấu riêng chiều hôm đó mình tôi chan không còn một giọt. Lần đầu ăn canh dưa leo thấy thấm thía vị ngọt ngon cùng mùi thơm rất lạ. Ừ, cũng giống mùi… dưa leo, nhưng cái mùi dưa leo nấu chín dường như chẳng bà con chi với món dưa leo sống. Cái khác khó mà diễn tả, chỉ có thể cảm nhận bằng cách ăn trực tiếp. Điều kỳ lạ là tuy khác, nhưng hương vị nào cũng ngon - những cái ngon riêng rẽ, cho dù nguyên liệu đều là những trái dưa leo quen thuộc.

Sau này mẹ mới tiết lộ: "Nghĩ ra món canh dưa leo là do cái thời cơ cực - đi ngang đám dưa, thấy những trái dưa leo già bị người ta vứt đống. Mẹ tiếc, lượm về gọt vỏ móc ruột xắt lát bỏ vô xoong nấu canh… ăn thử. Ăn được. Vậy là món canh dưa leo của mẹ ra đời từ đó". Tiếng ăn được, nhưng dưa leo già nấu canh sao ngon bằng những trái dưa vừa cữ hoặc còn non. Dưa non thậm chí không cần gọt vỏ, cứ cắt khúc, bổ đôi cho thẳng vào xoong nấu với tôm hoặc thịt băm. Tôm thịt nấu trước, đợi chín nêm nếm vừa ăn mới cho dưa vào sau. Vặn lửa to, mở nắp cho canh sôi bùng để dưa chín không bị nát và vẫn giữ được màu xanh. Canh chừng cho những lát dưa trong xoong vừa mất màu trắng đục là tắt bếp, nêm tiêu, hành, ngò hay lá é trắng cho canh dậy mùi thơm. Xong. Giờ chỉ còn việc múc ra tô cho cả nhà thưởng thức…

Canh dưa leo không chỉ ngon, lạ mà còn ăn lâu ngán. Nhưng dưa leo đắt giá hơn nhiều so với mướp, bí, bầu… nên đem nấu canh rất phí. Mẹ tôi tính tiện tặn - kết quả suốt thời ấu thơ chúng tôi chỉ được thường xuyên ăn món canh dưa leo… già. Canh dưa leo non mẹ chỉ dám nấu mỗi khi con ốm dậy hoặc chờ những dịp dưa thật rẻ. Chợt nhớ ra, lâu rồi ngay cả món canh dưa leo già tôi cũng không còn được ăn. Giờ dưa leo toàn được trồng bởi "nhà vườn" chuyên nghiệp, đâu ai để dưa leo già mới hái. Còn mẹ tôi đã ra người thiên cổ lâu rồi…