Khoa học có cách nào để làm chậm quá trình lão hóa lại hay không?

Khi chúng ta già đi, cơ thể sẽ có rất nhiều thay đổi. Xương cốt của bạn sẽ yếu dần, các nếp nhăn xuất hiện, tóc bạn sẽ bạc và thưa hơn. Hệ miễn dịch suy yếu cũng sẽ khiến bạn dễ mắc bệnh hơn. Não bộ không khỏe mạnh khiến chúng ta đãng trí, hay quên, thậm chí mất hoàn toàn khả năng nhận thức.

Như một quy luật tất yếu của tự nhiên, mọi người thường nghĩ lão hóa là một quá trình không thể tránh khỏi. Nhưng liệu chúng ta có cách nào trì hoãn nó, để kéo dài những năm tháng tuổi trẻ của mình hay không?

Metafact đã đặt câu hỏi đó tới 8 chuyên gia: "Liệu có cách nào làm chậm sự lão hóa?". Thật thú vị khi họ đã đồng thuận tới 75% là có. Dưới đây là những gì mà chúng tôi tóm tắt được từ phỏng vấn của Metafact.

Ảnh minh họa

Lão hóa là gì?

Mọi sinh vật đều được cấu tạo lên từ tế bào, những viên gạch của sự sống. Các nhà khoa học thường nuôi cấy tế bào trong phòng thí nghiệm để nghiên cứu chúng. Năm 1961, Leonard Hayflick, một nhà giải phẫu học người Mỹ nhận thấy: Trung bình, một tế bào của con người chỉ có thể phân chia 50 lần trước khi chuyển sang trạng thái được gọi là 'lão hóa'.

Người ta cho rằng sự tích tụ của các tế bào già, đã lão hóa trong các mô của cơ thể cuối cùng làm hỏng lây sang các tế bào khác. Hiệu ứng này đóng một vai trò quan trọng trong quá trình lão hóa.

Có nhiều nguyên nhân gây ra lão hóa ở cấp độ tế bào. Chúng bao gồm sự tổn thương oxy hóa, tích tụ các lỗi nhỏ trong DNA và sự rút ngắn của các telomere hay đoạn cuối của nhiễm sắc thể.

Về cơ bản, các thành phần khác nhau của tế bào trải qua quá trình hao mòn trong suốt thời gian tồn tại của chúng. Tại một số điểm, thiệt hại này có nghĩa là tế bào không còn có thể hoạt động như trước nữa. Nó đánh dấu một cột mốc trong quá trình lão hóa của tế bào và cơ thể bạn.

Chúng ta có thể trì hoãn sự lão hóa trong tế bào không?

Trong khi Hayflick nhận thấy rằng các tế bào bình thường của con người có thời gian tồn tại hữu hạn, một số tế bào có thể nhân lên vô hạn lần và không bao giờ chết. Những tế bào này thường gây ra bệnh ung thư trong cơ thể hoặc được biến đổi gen để lưu trữ lâu dài trong phòng thí nghiệm.

Bằng cách thay đổi các con đường nhất định trong tế bào, chẳng hạn như cách chúng nhân lên hoặc duy trì telomere, chúng ta có thể ngăn cản được quá trình lão hóa của chúng. Các nhà khoa học vốn đã thực hiện điều này một cách rất thường xuyên trong phòng thí nghiệm để tạo ra những tế bào giúp họ nghiên cứu.

Từ các bằng chứng này cho thấy quá trình lão hóa có thể bị trì hoãn dưới quy mô tế bào. Tuy nhiên, điều quan trọng cần nhớ là những tế bào không lão hóa này rất khác tế bào khỏe mạnh bình thường mà bạn thấy trong cơ thể.

Liên tục, các tế bào cần phải được chết đi và thay mới để giúp cơ thể bạn sống. Trên thực tế, mỗi giây có tới 38 triệu tế bào trong cơ thể bạn sẽ chết đi. Nếu bạn trì hoãn sự lão hóa của một tế bào riêng lẻ trong số chúng, tế bào đó có thể khiến bạn bị ung thư.

Có thí nghiệm nào trì hoãn sự lão hóa ở động vật chưa?

Tất nhiên, các nhà khoa học đã thử chúng nhiều lần. Họ cũng muốn sử dụng thao tác di truyền để trì hoãn lão hóa không chỉ trên quy mô tế bào mà trên toàn bộ cơ thể động vật (còn được gọi là 'sinh vật mô hình').

Thí nghiệm trì hoãn sự lão hóa đầu tiên được thực hiện trên giun tròn C. elegans. Trong đó, các nhà khoa học đã tìm ra một loạt các con đường tiềm năng giúp lũ giun sống lâu hơn tuổi thọ bình thường của chúng.

Một trong số những con đường này liên quan đến quá trình trao đổi chất và chế độ ăn uống của động vật. Ăn kiêng giảm calo đã được chứng minh là có thể làm chậm quá trình lão hóa trên giun tròn. Và nó cũng hoạt động trên nhiều loài động vật, từ ruồi, khỉ đến chó.

Các nhà khoa học quan sát thấy khi lượng calo bị hạn chế, nó thúc đẩy các tế bào trong cơ thể động vật chuyển sang chế độ "tự vệ", từ đó quá trình lão hóa đã chậm lại.

Tiến sĩ Gerardo Ferbeyre, một chuyên gia về chống lão hóa từ Đại học Montreal, cho biết: "Mặc dù không phải mọi thứ hoạt động trên mô hình động vật đều có thể hoạt động trên người, nhưng một số ý tưởng có thể giúp chúng ta thực sự chống lại được lão hóa".

Con người có thể trì hoãn lão hóa được hay không?

Giáo sư Janet Thornton, một chuyên gia về chống lão hóa từ Viện Tin sinh học Châu Âu, nhấn mạnh rằng: Đối với con người, việc thí nghiệm chỉnh sửa gen và thực hiện các đột biến để đảo ngược lão hóa hiện bị cấm vì lý do đạo đức sinh học.

Trong phòng thí nghiệm, các biện pháp này đã có thể giúp giun tăng gấp 10 lần tuổi thọ, giúp chuột sống lâu hơn gấp rưỡi nhưng thử nghiệm trên người chưa được thực hiện.

Tuy nhiên, hiện có một số thử nghiệm thuốc lâm sàng nhắm đến mục đích làm chậm quá trình lão hóa của con người thông qua con đường ngoại gen. Điều đó nghĩa là các loại thuốc này không tác động vào gen của chúng ta, nhưng đến nay vẫn chưa rõ các thử nghiệm này có hoạt động hay không.

Tiến sĩ Marco Demaria từ Đại học Groningen cho biết, ngoài ra, có một cách dễ dàng hơn để can thiệp vào quá trình lão hóa là chế độ ăn uống và tập luyện. Nhiều chuyên gia đồng ý rằng việc ăn uống lành mạnh và tập thể dục thường xuyên không chỉ giúp chúng ta khỏe mạnh hơn mà còn đẩy lùi được tốc độ lão hóa vì nhìn chung, nó sẽ khiến mọi tế bào trong cơ thể của chúng ta đều khỏe mạnh.

Thống kê từ các nghiên cứu cho thấy những người thường xuyên tập thể dục và có lối sống lành mạnh khi trẻ cũng có chất lượng cuộc sống tốt hơn khi về già.

Tóm lại

Mặc dù sự lão hóa vẫn là điều không thể tránh khỏi đối với tất cả các sinh vật, nhưng các thí nghiệm cho thấy khả năng trì hoãn nó dưới quy mô tế bào và trên động vật thí nghiệm là khả thi. Vì lý do đạo đức sinh học, chúng ta chưa thể thực hiện các nghiên cứu tương tự trên người.

Tuy nhiên, các nhà khoa chọ cho biết mọi người đều có thể trì hoãn sự lão hóa của mình bằng một lối sống lành mạnh hơn, bao gồm ăn uống đa dạng chất dinh dưỡng và thường xuyên tập thể dục.