Don trong tô nước luộc còn nóng hổi ăn cùng hành tây, hành lá, bánh tráng - ẢNH: THANH LY
Cũng như bao dòng sông khác, sông Trà mỗi năm hai mùa nước lớn, cạn nhưng không đều. Duy chỉ con don là không thất thường, nhiều vô kể và ngon, ngọt nhất là thời điểm ra giêng.
Don sông Trà tập trung nhiều ở nơi cuối dòng, trước khi con nước hòa mình vào đại dương mà người dân địa phương thường gọi là "nước chè hai". Có gia đình xem con don như kế mưu sinh từ hơn hai, ba chục năm qua, ấy vậy mỗi khi don rộn ràng vào mùa lòng vẫn thấy rạo rực, nôn nao… Thế mới biết con don thân thương, gắn bó với người dân nơi đây biết dường nào.
Riêng khách du lịch, chỉ cần lang thang dưới chân núi Ấn, dọc theo sông Trà, không chỉ được tận mắt chứng kiến các ngư dân tay thoăn thoắt từng công đoạn bắt, đãi don, vận chuyển lên bờ… mà còn có cơ hội thưởng thức món don đặc sản.
Một điều lạ, những con don trông bé tí, vỏ nửa đen nhạt nửa vàng lợt, hình quả trám, to chừng móng tay út người lớn, dài chỉ hơn một phân vậy mà thịt đầy và rất ngọt, tưởng chừng như đã chắt chiu hết vị phù sa đậm đà. Có nhiều cách làm món don nhưng người sông Trà đa phần đều chế biến don khá đơn giản để giữ nguyên độ ngọt của nó.
Sau khi cào don về, người ta ngâm, rửa sạch rồi cho don vào nồi nước sôi, khuấy mạnh và đều tay. Khi don há miệng cũng là lúc phần nước luộc có được tất cả những gì tinh túy nhất. Nước luộc don được để nguyên trên bếp, nêm nếm vừa ăn tùy theo khẩu vị của mỗi người.
Riêng con don đãi lấy ruột, bỏ vỏ. Khi có khách gọi, chủ quán chỉ cần cho một ít ruột don vào tô đã có sẵn bánh tráng sống, hành tây, đổ nước luộc don còn nóng hổi vào và tất nhiên không thể thiếu một chiếc bánh tráng nướng giòn...
Cuối cùng, thêm vài cọng hành lá, ớt xiêm và rắc vài hột tiêu xay nhuyễn. Ngần ấy thứ trong tô don tạo thành một hương vị đặc biệt mà ăn một lần lại muốn có lần hai, rồi lần nữa. Ăn cay chảy nước mắt, cay phỏng miệng, hít hà toát mồ hôi mà càng thích, càng khoái khẩu.
Người sành du lịch, đến Quảng Ngãi, dù vội vàng đến mấy cũng phải ghé lại những quán don dọc đường mà thong dong thưởng thức món đặc sản hiếm có: don sông Trà. Vị ngon thanh đạm của từng con don như mang lại sự ấm áp ngọt ngào cho du khách gần xa giữa bao nhiêu nhốn nháo, bộn bề của cuộc sống…
