Ngày trước vườn nhà tôi lúc nào cũng trồng vài cây đu đủ. Giống đu đủ này được chị tôi gửi trong miền Nam ra, cho quả vừa to, lại giòn thơm và sai trái quanh năm. Chỉ dăm bữa nửa tháng mạ lại khèo vào cả rổ đu đủ xanh lẫn chín. Số đu đủ xanh phần thì để làm thức ăn, phần thì biếu bà con lối xóm.
Thỉnh thoảng, mạ có chở ra chợ bán nhưng thời buổi nông sản giá cả bèo bọt nên cũng chẳng được mấy đồng. Cuối cùng để "giải cứu" lượng đu đủ tồn đọng và khắc phục tình trạng khan hiếm nguồn thức ăn vào mùa mưa rét, mạ mới nghĩ ra cách phơi khô đu đủ để cất trữ xào nấu khi cần.
Nếu không nhờ mạ, tôi cũng chẳng biết quả đu đủ xanh có thể phơi khô chế biến món ăn rất ngon
Mạ lựa những quả đu đủ còn xanh, gọt vỏ, rửa sạch mủ, rồi bào sợi và đem trải trên tấm lưới đã được ba tôi căng treo giữa sân để phơi nắng. Đến khi nào toàn sợi đu đủ khô queo quắt thì mới cho vào túi nilon gói chặt rồi bỏ trong chum cất trữ. Mạ dặn rằng muốn đu đủ khô vừa trắng và có mùi thơm ngọt thì phải chọn những hôm trời nắng to, thời gian nắng kéo dài mới cắt phơi và trong quá trình phơi phải đảo lật đu đủ để khô đều các mặt.
Mùa mưa rét về, rau củ trồng trong vườn chẳng có đủ để nấu ăn, lúc này mạ mới mở chum lấy đu đủ khô ra chế biến món ăn. Nếu như lúc trước tôi luôn ngán ngẫm với món đu đủ xanh xào hay nấu canh thì nay mấy món ăn từ đu đủ khô lại dễ dàng "hạ gục" dạ dày của tôi đến thế.
Nào đu đủ khô kho với cá đồng, đu đủ khô xào tóp mỡ hay thịt ba chỉ và đu đủ khô xào thịt vịt... món nào cũng thơm ngon, lạ miệng. Có lẽ nếu không nhờ mạ, tôi cũng chẳng bao giờ biết quả đu đủ xanh ngoài để tươi xào nấu, hầm canh, làm dưa giá, dưa chua... thì có thể phơi khô chế biến món ăn rất ngon.
Đu đủ được cắt phơi khô, sau đó gói cất kĩ không cho gió lộng vào
Trong những món ăn làm từ đu đủ khô, tôi đặc biệt thích món đu đủ khô xào với thịt vịt. Cách chế biến món ăn này cũng rất đơn giản. Đu đủ khô sau khi ngâm trong nước lạnh vài phút cho mềm thì rửa sạch và vắt ráo nước.
Thịt vịt được chặt nhỏ rồi ướp các gia vị muối, mắm... cùng tiêu, củ nén giã dập và để trong vòng nửa tiếng cho thấm. Tiếp đến, mạ bắc chảo lên bếp, phi ớt bột nổi màu thì cho thịt vịt vào xào chín tới, rồi đổ đu đủ khô vào, sau đó thêm ít nước và đảo đều. Khi lượng nước trong chảo cạn sít thì mạ cho lá nén xắt vào rồi tắt bếp.
Món đu đủ khô xào thịt vịt của mạ ngon vô cùng
Từng sợi đu đủ dai giòn giờ ngấm thêm vị béo ngọt của miếng thịt vịt đồng ăn chẳng ngán miệng. Hễ bữa cơm nào có món đu đủ khô xào thịt vịt, mạ tôi luôn biết ý nấu thêm gạo kẻo sợ bọn tôi ăn lưng chừng bụng. Mấy bận họ hàng ở xa quê ghé về thăm, mạ đều "chiêu đãi" khách món đu đủ khô xào thịt vịt, và rồi ai ăn vào cứ tấm tắc khen ngon mãi.
Mấy năm sau này, những cơn bão liên tiếp đổ bộ vào quê tôi đã làm hàng đu đủ trong vườn bị quật gãy chết, rồi dần mất luôn giống. Vậy nên tôi chẳng còn được thưởng thức những món ăn từ đu đủ khô thường xuyên như trước nữa. Thỉnh thoảng lúc nào thèm quá mới ra chợ mua vài quả đu đủ xanh về cắt phơi khô rồi mè nheo mạ xào với thịt vịt để gợi nhắc lại hương vị từng một thời thân thuộc.