Nghệ sĩ Thu Phương được biết đến là một trong những nghệ sĩ hát Xẩm hàng đầu.
Tuy nhiên vẫn có những nghệ sĩ trẻ đem hết tâm huyết của mình để tiếp tục duy trì và phát triển nghệ thuật truyền thống. Thu Phương là một trong những người như vậy.
Nghệ sĩ hát Xẩm Thu Phương đã chọn cho mình một lối đi rất nhọc nhằn và thậm chí còn được xem là "lạc hậu" với âm nhạc đương đại để trở thành một "ca nương hát Xẩm". Lựa chọn ấy có vẻ liều lĩnh, nhưng là lựa chọn của đam mê và khát vọng, và đó là bệ đỡ cho sự thành công. Những cố gắng của Thu Phương là vô cùng đáng quý trong công cuộc bảo tồn và phát triển những loại hình diễn xướng dân gian độc đáo của dân tộc.
Trong hơn 10 năm qua, Thu Phương đã được biết đến như một nghệ sĩ hát Xẩm hàng đầu trong nỗ lực đưa âm nhạc dân tộc đến với ngày càng nhiều khán giả trong và ngoài nước.
Sinh ra để hát
Sinh ra trong một gia đình không có truyền thống nghệ thuật ở Quảng Ninh nhưng từ tấm bé, cô đã rất yêu thích âm nhạc, đặc biệt là các làn điệu dân ca truyền thống. Cô dành hàng giờ theo dõi các chương trình ca nhạc dân tộc trên Đài Tiếng nói Việt Nam và trên Đài Truyền hình Việt Nam. Các cuốn sổ tay của cô cũng dày đặc các bài hát.
"Tôi rất yêu nhạc dân tộc và chưa bỏ lỡ bất cứ một chương trình dân ca và nhạc cổ truyền nào của Đài Tiếng nói Việt Nam vào các buổi trưa. Tôi thường say sưa nghe đến mức đi học muộn," Thu Phương tâm sự.
Từ chỗ say mê nghe hát, Thu Phương tập hát theo, và ngay từ bé, cô đã có thể hát nhiều bài hát dân ca cũng như những bài hát xẩm.
Niềm đam mê âm nhạc dân tộc đã ngấm vào máu Thu Phương ngay từ thưở thiếu thời.
Thấy con gái mê nhạc dân tộc, cha mẹ Phương vô cùng lo lắng, chỉ sợ cô theo cái nghiệp "xướng ca vô loài này" thì lại vất vả.
Chiều lòng cha mẹ, sau khi tốt nghiệp phổ thông, Thu Phương theo học trường Cao đẳng Công nghiệp và Xây dựng Quảng Ninh, nhưng tình yêu với những làn điệu dân ca vẫn không ngừng nghỉ khiến cô ngày càng thấy không phù hợp với những gì đang học.
Năm 2009, tình cờ nghe tin Trung tâm Phát triển Âm nhạc Việt Nam (Hội Nhạc sĩ Việt Nam) mở lớp dạy dân ca, hát Xẩm miễn phí cho những người yêu âm nhạc dân tộc, Thu Phương đã đăng ký thi tuyển và được lựa chọn. Cô bỏ dở việc học tại Quảng Ninh để khăn gói lên Hà Nội, bắt đầu chặng đường mới với âm nhạc dân gian, mặc cho sự ngăn cản quyết liệt của người thân.
"Tôi may mắn được học với thầy Thao Giang và tôi đã phải tập luyện rất vất vả vì đến với âm nhạc khá muộn. Trong lúc tập luyện, tôi nhận ra một điều là mình thực sự sinh ra để hát xẩm, và để cống hiến cho loại hình âm nhạc này," Thu Phương chia sẻ và nói thêm rằng cô đã học được rất nhiều điều qua hát Xẩm với những giá trị và lẽ sống quí giá.
Nhiều người hỏi Phương, sao cứ nhất định phải lựa chọn hát Xẩm mà không phải loại hình khác dễ kiếm tiền hơn. Phương bảo, đó là cái duyên nghiệp rồi và cảm thấy đời mình không thể nào thiếu hát Xẩm.
Cô sở hữu giọng Alto khá hiếm hoi tại Việt Nam.
Thu Phương sinh ra "để hát Xẩm".
Cô đã dành suốt ba năm để luyện tập chuyên sâu với các nghệ sĩ ưu tú Văn Ty, Hạnh Nhân và nghệ sĩ nhân dân Xuân Hoạch trước khi học nâng cao tại Nhạc viện Huế.
"Năng khiếu rất quan trọng nhưng nếu không rèn luyện chăm chỉ và học tập theo đúng phương pháp thì rất khó thành công," Phương cho biết. Cô cũng hát các thể loại Chầu văn, Trống quân cùng các thể loại nhạc dân gian Bắc bộ khác.
"Bên cạnh chuyên nghành của mình, tôi cũng học về âm nhạc đại cương, lịch sự, kiến trúc, ca dao tục ngữ để nuôi dưỡng tình yêu của mình với các giá trị truyền thống và hỗ trợ cho chuyên môn," cô cho biết.
Xẩm cho mọi người
Đến nay, Thu Phương không chỉ là người trẻ thành công trên con đường ca hát của mình mà còn là người truyền cảm hứng cho những người trẻ khác cùng giữ gìn và phát huy nghệ thuật truyền thống.
"Tôi học được ở các thầy nỗi niềm đau đáu làm sao để thế hệ trẻ cũng tiếp nối đam mê và giữ gìn làn điệu Xẩm", Thu Phương trăn trở.
Nghệ sĩ Thu Phương luôn trăn trở với việc giữ gìn và phát triển nghệ thuật hát Xẩm.
Nghĩ là làm, cô đã mở các lớp dạy hát Xẩm miễn phí tại Quảng Ninh. Tronng lớp, các học trò được học hát với các nhạc cụ truyền thông như trống và đàn nhị với các nghệ sĩ đàn anh.
"Tôi nghĩ học là phải vui và hấp dẫn trước đã, từ từ sẽ hiểu bài sau. Tôi tạo mọi điều kiện để các em chơi và tìm hiểu nhạc cụ. Các điệu Xẩm cho trẻ em thường rất dễ thương, với những chủ đề gần vũi với tuổi thơ. Tôi thường cố gắng kết nối chúng với những ký ức và trải nghiệm rồi cùng hát với nhau".
"Với học viên lớn tuổi hơn, tôi nói về lịch sử của Xẩm và cách để luyện tập các bài hát. Mọi thứ sẽ dễ dàng hơn vì học viên trưởng thành và hiểu bài nhanh hơn," Thu Phương chia sẻ.
Gần đây, Thu Phương còn tổ chức các lớp học hast Xẩm online cho cộng đồng người Việt ở Mỹ, Đức, Pháp, Ba Lan và nhận được phản hồi tích cực.
Các album hát Xẩm của chị cũng đã xuất hiện trên phần mềm Spotify, cũng như trên Zalo, Instagram, Facebook cá nhân và trên các hội nhóm.
Thu Phương đươc biết tới là người tiên phong mang âm nhạc dân gian tới trường học, lễ hội và công chúng ngoài trời, cũng như lan toả nghệ thuật hát ru tới cộng đồng người Việt trong nước và quốc tế.
"Tôi đang mong muốn sẽ dạy cho các mẹ bầu nghệ thuật hát ru để chào đón các thiên thần nhỏ bằng chính nghệ thuật dân gian của dân tộc Việt Nam qua tiếng hát của chính mình", cô nói.
Khoá học hát ru đã được đóng gói thành các video để các mẹ có thể tự học theo sự hướng dẫn của Thu Phương. Với 9 bài học cơ bản các mẹ sẽ được tiếp cận tới hát ru Bắc bộ, hát Xẩm, hát Văn, Trống quân, lảy Kiều, sa mạc, hò Nghệ An, hát ru Huế… một cách dễ dàng nhất.
Đây là hành trang để các mẹ tự tin hát ru con ngay khi các con chưa chào đời, giúp các mẹ thấu hiểu thiên chức của mình, đồng thời gửi gắm nhiều ước mơ khao khát về công dân toàn cầu, chí làm trai, hiếu nghĩa… cho một thai kì bình an khoẻ mạnh. Các mẹ bầu có thể vào trang web: chamethongthai.edu để tải video về học.
Nghệ sỹ ĩThu Phương là người tiên phong mang âm nhạc dân gian tới trường học, lễ hội, công chúng cũng như lan tỏa nghệ thuật hát ru.
Hiện tại, Thu Phương còn là chủ nhiệm chương trình "Làng nghề, phố nghề" tại sân khấu Ô Quan Chưởng vào 20h các ngày thứ 6, thứ 7 và chủ nhật cũng như đều đặn biểu diễn tại các lễ hội khắp miền bắc như Yên Tử, chùa Hương, Bái Đính, Phật Tích… nhằm giới thiệu nghệ thuật hát Xẩm một cách đều đặn đến bạn bè trong và ngoài nước.
Sắp tới, Thu Phương sẽ viết sách cũng như tham gia dự án Xẩm đến Văn hóa Thăng Long, đồng thời hướng đến phát triển đào tạo các khóa miễn phí, có phí, chuyên sâu online cho những người yêu thích nghệ thuật hát Xẩm.
Nói về học trò, giờ đây cũng là đồng nghiệp, thầy Thao Giang nói: "Thu Phương là một ca sĩ trẻ tài năng có chất giọng đẹp và đầy nhiệt huyết cùng tình yêu lớn dành cho hát Xẩm. Tôi rất tự hào được hướng dẫn và may mắn được làm việc cùng với cô ấy".